Irune Agirre Ikerlaneko sistema txertatu fidagarrien arloko ikertzailea da. Ingeniaritza Elektronikoa ikasi zuen Mondragon Unibertsitatean, eta sistema txertatuei buruzko masterra eta doktoretza egin zituen, Kataluniako Unibertsitate Politeknikoarekin lankidetzan, multicore plataformetan oinarritutako segurtasun funtzionalari buruz. Gaur, otsailaren 11n, Emakumeak eta Neskak Zientzian Nazioarteko Eguna dela eta, Irunek parte hartu du Garaia Teknologia Parkeak eta Mondragon Goi Eskola Politeknikoak antolatutako foroan, Steam lanbideen errealitatea Euskadiko DBHko, Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleei hurbiltzeko.
Bere ustez, ezjakintasuna eta erreferenterik eza oztopo dira neskatilak eta gazteek karrera zientifiko eta teknologikoez erakarrita senti daitezen. Bera beti sentitu izan da bere lekuan – nahiz eta gizonez inguratuta egon –, eta neskei adierazi nahi die "ez dela jenio bat izan behar ikasketa hauek aukeratzeko, interesa behar dela eta gustatu egin behar zaizula, gai zarela".
Gogoan al duzu txikitatik zientziak eta teknologiak erakarrita sentitu zarela?
Ikastolan argi neukan jendeari hainbeste gustatzen ez zaizkion irakasgai horiek gustatzen zitzaizkidala: nahiago nituen matematika eta fisika letrak baino.
Rara avis bat sentitzen zinen?
Inoiz ez naiz desberdin sentitu horregatik, agian ahizpa zaharrago bat dudalako, bide horretatik ere joan dena. Inoiz ez naiz arraro sentitu, nahiz eta DBHtik hasita teknologiako hautazkoetan lau neska ginen mutilen klase oso batean.
Eta karreran?
Uste dut ingeniaritza elektronikoa, informatikoa eta mekanikoa direla beti emakume gutxien dauden adarrak. Lehenengo urtean, MUk Goierrin duen zentroko neska bakarra nintzen. Gero, Arrasaten, 30 izango ginateke klasean eta lau neska.
Entzun al duzu inoiz 'hau mutilen kontua da' dioen komentariorik?
Gogoan dudan gauza bakarra beste garai bateko irakasleren baten iruzkina da. Ni beti sentitu dut nire lekuan nengoela.
Gutxi zarete ala gutxi ikusten zarete?
Biak. Gutxi gara, datuek diotenez: % 27 inguru eta gutxi ikusten gaituzte. Aldatzen ari den zerbait den arren, eta azken urteotan emakumeei ikusgarritasuna ematen saiatzen ari diren arren, emakumeek egindako lorpen asko gizonei egotzi zaizkie.
Kristalezko sabaia bereziki nabarmena da alor honetan?
Abiapuntutzat hartzen dugu emakume gutxiago daudela, eta, beraz, erabaki-postuetan oso modu nabarmenean ikusten da. Ikerlanen kasuan, lantaldeko emakumeen proportzioa zuzendaritza-postuetan dauden emakumeen proportzioan mantentzen da. Inguruko enpresa teknologikoei begiratzen badiegu, ikus dezakegu oraindik oso emakume zuzendari gutxi daudela.
Ba al du Ikerlanek emakume ikertzaileak erakartzeko politika aktiborik?
Ikerlanen berdintasun-batzorde bat dago eremu horretan neurriak hartzeko. Aldi berean, emakumeen curriculumaren % 20 eta gizonen curriculumaren % 80 jasotzen dira. Zaila da emakumeen ratio handiagoa kontratatzea. Nik ikasi nuenean oso neska gutxi ginen eta ratio horiek ez dira hobetu.
Zer iritzi duzu kuotei buruz?
Nire ustez, arazoari errotik heldu behar zaio, emakume gehiagok horrelako karrerak ikastea lortu behar da, eta horrek isla izan behar du enpresetan. Gizarte osoaren, eskolaren, familien eta erakundeen erronka da. Zentzu horretan, emakumeei ikusgarritasun handiagoa ematea funtsezkoa da, eta baita Garaia Teknologia Parkeak eta Mondragon Goi Eskola Politeknikoak antolatu dutena bezalako ekimenak ere, neskek egiten duguna zuzenago ezagutu dezaten. Nire ustez, horrelako ikasketez hitz egiten denean, batzuetan neskak beldurtu egiten dira, ez dakitelako benetan zer den, eta, gainera, gizonen mundu bat bezala ikusten da; ez dira ausartzen bide horretatik joaten, egunerokoan egiten dugunari buruzko informazio gehiegirik ez dagoelako.
Zure lana Ikerlaneko sistema txertatuen alorrean garatzen duzu. Zer aplikazio ditu zure lanak?
Egunez egun erabiltzen ditugun sistemetan dagoen ordenagailu txikia da segurtasun-sistema txertatua: igogailuan, garbigailuan, autoetan. Beharrezko erabakiak hartzen dituzte, adibidez, 2. programa garbigailuan jartzen badut, programa aurrera eramateko.
Nire eguneroko bizitzan sistema horien segurtasuna nola bermatu ikertzen ari naiz, garbigailuaren kontrolatzaileak huts egiten badizu, funtzionatzeari utziko dio; baina tren batek huts egiten badu, istripu bat eragin dezake, kalte pertsonalekin. Gure lanaren aplikazioak inguruan dugun industriarekin lotuta daude: igogailuak, automobilak, trenak, makineria industriala... Prozesadorea duen eta pertsona baten bizitza arriskuan jartzen duen oro.
Gainera, gero eta erronka handiagoa da sistema horien guztien segurtasuna bermatzea, gero eta konplexuagoak baitira.
Eta zeintzuk dira zure funtzioak, zure egunerokoan?
Hainbat proiektutan parte hartzen dut; besteak beste, enpresentzako lanetan, ikerketa-proiektuetan eta Ikerlanen ditugun ikasleei laguntzeko proiektuetan. Adibidez, proiektu bat daramat Oronarentzat eta UP2DATE Europako ikerketa-proiektua koordinatzen dut – Automobilgintzarako eta trenbiderako software kritikoa urrutitik eguneratzeko teknologiei buruzkoa –; Ikerlanen, berriz, ikasle asko ditugu prestakuntzan, hasieran ni sartu nintzen bezala, eta nire kasuan, ikasle baten Master Amaierako Lana eta beste baten doktorego-tesiko ardura daramat.
Europar Batasunak finantzatutako proiektuak aipatu dituzu; berdintasun-baldintzak jasotzen al dituzte?
Bai, proiektuan emakumearen rola indartzea eta desberdintasuna orekatzeko ekintzak hartzea eskatzen dute. UP2DATEn, adibidez, proiektuan lan egiten duten emakumeei ikusgarritasuna ematea proposatu dugu, parte hartzen duten emakumeen ratioa monitorizatzen dugu eta proiekturako kontratazio berriak egitean faktore hori kontuan hartzen saiatzen gara.
Emakumeen presentzia handiagoa al da Europako beste herrialde batzuetako erakundeetan, Ikerlanek gidatzen edo parte hartzen dituen proiektuetan ikusten duzunez?
Ez dut ikusten alde handirik dagoenik, eta kasu batzuetan, rol teknikoetan parte-hartzea txikiagoa da. Sailetan zenbat emakume dauden jakiteko datuak eskatzen ditugu, eta ratioa % 25 ingurukoa da.
Zein emakume aipatu ziren zure ikasketa-urteetan zure jakintza-arloari lotuta?
Oso gutxi, egia esan. Ez zaie zor zaien errekonozimendua ematen. Formula matematikoen edo prozesadoreen izenek gizonen izenak dituzte, nahiz eta emakumeek parte hartu duten haien garapenean. Nire eremutik gertu dagoen kasu bat ENIAC da (Electronic Numerical Integrator And Computer), bigarren mundu gerran garatu zen lehen konputagailu elektrikoa. Programatzeko lana sei emakumek egin zuten, baina ez zitzaien inolako sinesgarritasunik eman: argazkietan modelo gisa agertzen ziren, ez matematika bezala.
Zer emakume erreferente dituzu buruan zure arlo profesionalean?
Frances Elisabeth Allenek oso ekarpen garrantzitsua egin zuen konpiladoreak garatuz – Horrek gizakien hizkuntzan makinen hizkuntzara itzultzen du –. Kasu honetan, bere lana aitortua izan da eta hainbat sari jaso ditu, 2006ko Turing saria kasu. Konputazio Zientzien arloan Nobel saria irabazi duen emakume bakanetakoa izan zen.
Ada Lovelace beste erreferente bat da, ordenagailu programa bat sortu zuen lehen pertsona izan baitzen. Gaur egun, haren omenezko sari bat dago, eta segurtasun-inguruneetan erabiltzen den programazio-lengoaia batek ere badu bere izena (Ada), nahiz eta duela gutxira arte ez nekien izenaren jatorria berari zor zitzaionik, ez baitzen aipatu nire ikasketetan, eta kasualitatez aurkitu nuen.
Zure ustez, zer ekarpen egiten dute Emakume eta Nesken Nazioarteko Eguna bezalako ekitaldiek?
Zenbakiak direla eta, oraindik ez da oso ohikoa esparru horretan lan egiten duen eta emakumea den hurbileko senide edo erreferente bat izatea, bere esperientzia bertatik bertara partekatu ahal izateko. Nik Nik aurretik nire arrebaren eredua izan nuen, eta hari esker hobeto uler nezakeen zer zen ingeniaritza bat egitea. Hori guztia bertatik bertara azaltzeko eta galdetzeko aukera emateko balio dute ekitaldi hauek. Zorionez, gure inguruan, gaur egun, gizonek ikasteko eta lan egiteko dituzten aukera berberak ditugu. Jakin behar dute erabat gai direla, ez dela jenioa izan behar, ez dela Marie Curie izan behar eta bi Nobel saridun izan arlo horretan lan egiteko. Gustatzen bazaie, interesatzen bazaizue, edozein da gai. Garrantzitsuena gogoa izatea da.
Zure ustez, zer ezaugarri izan behar ditu pertsona batek ikerketan jarduteko?
Batez ere, jakingura handia eta etengabe gauza berriak ikasteko gogoa, oso irekia egon behar da aldaketara, irtenbideak proposatzera. Etengabeko ikaskuntza da.
Ikertzea lan bat edo bizimodu bat da?
Pertsonaren eta etaparen araberakoa dela uste dut. Adibidez, doktoregoa egiten ari zarenean, azkenean proiektu propioa da, eta oso zentratuta zaude, motxila bat jartzen duzu hasten zaren egunean, eta amaitzen duzun egunean askatzen duzu, etxera eramaten duzu, oporretan, edonora. Nire kasuan, denborarekin gehiago ikasi dut lanetik deskonektatzen eta nire bizitza pertsonaletik bereizten, baina oraindik ere, beste lan batzuetan ez bezala, ikerketa zailagoa da bulegoan uztea, eta lanean mugarriak daudenean edo gai batean oso zentratuta zaudenean, batzuetan zure ametsetan agertzen da edo ideiak bururatzen zaizkizu sukaldean edo eguneroko bizitzako beste lan batzuk egiten dituzun bitartean.